Hoe schrijf je een column? Onze tips

Het maakt nogal uit of je een column schrijft voor een krant, een vakblad, personeelsblad of op een online forum. Maar wat maakt een column tot een column? Wat is het verschil tussen een kolom en een column?

Column schrijven; hoe schrijf je een column? — Hoe schrijf je een column? Puntig, persoonlijk, pittig.

De column is een kort stukje op een vaste plek in krant, tijdschrift, personeelsblad of vakblad. Online heb je geen vaste plekjes meer, tenzij je schrijft voor een online nieuwsbrief of magazine. Als je een blog ziet als een column, dan is de column by far het meest populaire genre anno 2015. In de krant gaat een column hoe dan ook over de actualiteit. Denk aan Youp van 't Hek, Sheila Sitalsingh of Bert Wagendorp. Of over het dagelijks leven, zoals Sylvia Witteman. In tijdschriften is de adviescolumn bekend, waarin lezers de columnist om raad vragen: Lieve Mona... dat idee. Maar dat is eigenlijk meer een rubriek. Wat alle varianten gemeen hebben, is dat ze puntig geschreven zijn. En als het goed is een stellige mening ventileren. De ruimte is beperkt, dus als je die wilt gebruiken, dan ook met een mening of standpunt die/dat er toe doet.

bekende columnisten

Een bekende columnist was Simon Carmiggelt, die met zijn Kronkels in het Parool op lichtelijk melancholische toon dagelijkse observaties uit het Amsterdamse straatleven deelde. Sylvia Witteman zou je de erfopvolger van Carmiggelt kunnen noemen. Minstens zo geestig. Ook bekend: Hugo Brandt Cortius, alias Piet Grijs, alias Battus, die met zijn vileine aanvallen eigenlijk een inkijkje gaf in zijn universum; je had W.F. Hermans die zijn lezers in NRC op sublieme wijze liet meegenieten van zijn gitzwarte wereldbeeld; en dan was daar Jan Blokker die veertig jaar lang kletsmajoors, hotemetoten, betweters, oelewappers, zeiksnorren, nieuwlichters en nitwits roosterde vanaf pagina 3 in de Volkskrant. Blokker groeide als columnist uit tot een instituut. Zelf zag hij zijn talent als columnist meer als een talent voor plichtsbetrachting: 'Het is een soort paalzitten', zei hij er over. Sheila Sitalsing, Youp van 't Hek en Bert Wagendorp stappen in de voetsporen van de grote Blokker.

column in een krant

Kenmerken van de column in een krant: puntig, persoonlijk, pittig. Opiniërend, dus actueel. En alleen een portretfoto bij een stukje tekst maakt het nog niet persoonlijk. Anders dan een artikel gaat het bij een column ook om de manier waarop iets verwoord wordt: geestig. Het belangrijkste wapen van de columnist is niet voor niets zijn woordvoorraad. Juist door de veel gebezigde stijlfiguur van de overdrijving doet de columnist daar een zwaar beroep op. Columnist Hugo Camps zei daarover: 'Een column is uitvergroten. Het groteske.' Een opvatting alleen maakt dus nog geen column. Blaffen alleen is voor een columnist niet genoeg. Hij moet ook bijten. Euforie, ironie, ergernis, woede, scepsis, cynisme, sarcasme en spot zijn prachtige emoties van waaruit een columnist kan vertrekken. Zelfspot vooral ook. In haar column voor Libelle neemt Sylvia Witteman haar lezers mee op haar zoektocht naar een nieuwe BH, maatje Himalaya. Die graad van zelfspot geeft herkenning. In de Volkskrant maakt ze de lezer op zodanig intieme wijze deelgenoot van de dagelijkse beslommeringen in haar gezinsleven, dat je het gevoel krijgt van de 'vlieg op de muur'. Nog een tandje openhartiger en het zou indiscreet worden. Maar daar is Witteman een te groot stylist voor.

Opiniestuk schrijven — Schrijf je in voor de Masterclass Opiniestukken Schrijven

column in een personeelsblad

In het personeelsblad is de column zelfs de populairste rubriek. Wat zegt dat? Het is in elk geval een prachtige plek van waaruit iemand de kleine dagelijkse rituelen kan belichten of bespiegelingen aan de randen van de werkdag kan beschrijven. In elk geval zal er voor collega's een flinke dot herkenning in moeten zitten. Dat draagt bij aan het wij-gevoel. Bekend is ook de doorgeef-column, waarbij de ene columnist de pen doorgeeft aan een collega. Dat krijgt daardoor vaak een hoog Toren C gehalte. Logisch. Een personeelsblad biedt columnisten nu eenmaal geen vrijplaats. Een organisatie is meer dan een samenleving alleen. Kritiek op de leiding of op de koers c.q. cultuur ligt altijd gevoelig. Een allegorie of metafoor, meer zit er dan niet in. En de meeste bestuurders herken je ook niet aan hun zelfspot. Dus hun columns komen vaak neer op een soort van 'voorwoord'. Dat zou je eigenlijk weer een kolom moeten noemen, waar het Engelse woord 'column' van is afgeleid. De verticale lay-out van het genre deed denken aan een Griekse zuil. Eigenlijk jammer, want als je je een beetje onder je mensen begeeft, kun je daar toch op een juweelderige manier de cultuur in je organisatie mee belichten.

column in een vakblad

In de krant gaat de column vaak over iets of iemand in de actualiteit. Dat is in een vakblad lastiger. Ook daar is de column als genre bekend. En waar het bezigen van jargon in de publieksjournalistiek een doodzonde is, geldt dat niet voor de columnist van een vakblad. Daar gaat het immers over peer-to-peer communicatie. Maar ook daar houden ze niet van een puntzakspecialist. In een vakblad is de column meer inhoudelijk. Het gaat vaak over de ontwikkeling in het vakgebied. Een interessant artikel, een veelbelovende ontdekking, een nieuw boek dat verschenen is, een congres of een seminar waar een spreker van zich liet horen of een nieuwe trend die de columnist ontwaart. Hier heeft de emotie die we terugzien bij de columnisten in de publieksjournalistiek plaatsgemaakt voor vakinhoudelijke informatie. Maar een beetje zelfreflectie en relativering kan ook op die plek geen kwaad.

column online

Online is het nog best lastig om boven het gekrakeel uit te komen. Iets anders is natuurlijk dat elke krant en elk vakblad tegenwoordig ook een online kanaal heeft. Iemand als Bas Steins Bisschop heeft een column op Frankwatching. Het lekkere is dan dat je van de druk af bent om voor een bepaald uur je column aan te moeten leveren. Maar goed, het nadeel is dan weer dat je nauwelijks boven de ruis uitkomt. Schelden is een kunst die maar weinigen verstaan. En zeker als je als columnist wat langer trending topic wilt blijven, doe je er verstandig aan je gerechten online niet al te zwaar te kruiden.

Bob Duynstee heeft 10 jaar landelijk journalistieke ervaring (1990 - 2000) en daarna ruime ervaring opgedaan met schrijven voor bedrijven en overheden. Bob geeft de Masterclass Opiniestukken Schrijven, waarin ook de column wordt besproken.

meer weten? EEN KENNISMAKINGSGESPREK IS bij ons KOSTELOOS EN VRIJBLIJVEND

verder lezen?

Lees ook: Hoe schrijf je een position paper?

Lees ook: Verbeter je leiderschapsspeech of presentatie met tips uit de wereld van storytelling

Lees ook: Goede tekstschrijver kost duur

Lees ook: Vakboek maken of management boek maken; onze tips

Lees ook: Een goed artikel schrijven; onze tips