'Toen die uitspraak kwam, viel ik van mijn stoel'

De knoop in de balk; evaluatie van een bouwproces

Projectevaluatie van een bouwproject, dat is De Knoop in de Balk. De Balk is het grote gebouw rechts van de Piet Heintunnel als je Amsterdam uitrijdt. De schade ontstond toen de damwandkuip bezweek. Zelfs na herstel vertrouwde de ontwikkelaar het zaakje niet. Die vertragingsschade liep in de papieren. Wie draaide daarvoor op?

Projectevaluatie, evaluatie, evalueren, verhalend evalueren
Projectevaluatie gemeente Amsterdam

Het verhaal van de 'knoop in de balk' werd door opdrachtgevers zodanig leerzaam gevonden dat we drie keer werden uitgenodigd om het verhaal voor projectmanagers en directievoerders van diverse diensten uit de doeken te doen. 

Risicobewustzijn

Bij onze projectverhalen/evaluaties gaat het altijd om toekomstgerichte leerverhalen. De evaluatiedoelen worden van tevoren vastgesteld, maar spitsen zich meestal toe op het verbeteren van de samenwerking tussen partijen, het verbeteren van de rol-invulling door professionals en het verhogen van het risicobewustzijn bij de aanleg of bouw van ruimtelijke projecten m.b.t. tijd, kwaliteit en geld.

citaat uit evaluatie 'De knoop in de balk'

'De tekeningen voor die trekankers waren onvolledig, want schematisch: hier die wand, daar het scherm en een trekstang ertussen. Er waren geen werktekeningen, laat staan details van de knoop, de bevestiging van de ankerstangen aan de damwand. Eigenlijk was het ontwerp niet veel meer dan en een principe-oplossing die er op neerkwam dat er een ankerconstructie moest komen.'

Toezichthouder bij het bouwproject

citaat uit evaluatie 'De knoop in de balk'

'Ik was verbaasd dat het ingenieursbureau Amsterdam ons vroeg om het verankeringsbestek te maken. Waarom deden ze dat zelf niet? Zij zijn zelf een ingenieursbureau en zij zijn ook degene die het bestek moeten controleren.'

Aannemer bij het bouwproject

de feiten

Voor het saneren en bouwrijp maken van een bouwterrein (de Balk) moest er een damwandkuip worden aangebracht. Het werk werd op het afgesproken tijdstip door de aannemer opgeleverd aan de gemeente en door de gemeente doorgeleverd aan de projectontwikkelaar (Stichting). 

 

Vier maanden na oplevering knapten er 19 ankerstangen. Hierdoor werd de damwand ter plaatse circa 1 m naar binnen gedrukt. De gemeente stelde de aannemer aansprakelijk voor de directe schade en de vervolgschade.

 

Vlakke platen

Belangrijkste argument van de gemeente was dat de aannemer de verbinding tussen de ankerstangen en de damwandplanken heeft uitgevoerd met vlakke platen i.p.v. de in het bestek voorgeschreven kantelconstructies en/of hellingplaten. De gemeente betoogde dat de aannemer haar verplichtingen uit de aannemingsovereenkomst niet was nagekomen. De aannemer stelde dat het werk was opgeleverd (en dus door de gemeente was geaccepteerd).

Verborgen gebrek

Grondregel is dat de aannemer na oplevering niet meer aansprakelijk is voor tekortkomingen aan het werk, tenzij  er sprake is van een verborgen gebrek dan wel indien sprake is van geheel of gedeeltelijk vergaan van het gebouwde.

 

Van dat laatste was geen sprake, omdat ‘slechts’ één wand uit het lood stond. Bleef over de weg van het verborgen gebrek. Arbiters waren echter van oordeel dat er geen sprake kon zijn van een verborgen gebrek, nu voor het aanbrengen van de ankers 17 dagen nodig waren en het de toezichthouder om die reden niet kan zijn ontgaan. Arbiters oordeelden dat de aannemer derhalve niet aansprakelijk was en dat de gemeente de aannemer voor zijn werk moest betalen.

vertragingsschade

Geschil twee (door hetzelfde college van arbiters op dezelfde dag gevonnist) betrof de vertragingsschade (11 weken) die de ontwikkelaar (Stichting) door het knappen van de ankerstangen zegt geleden te hebben, nu de aannemer van de Stichting niet op het afgesproken tijdstip (vier maanden na oplevering) met de geplande werkzaamheden kon beginnen. 

 

Na het bezwijken van de ankerstangen had de gemeente meteen opdracht gegeven aan de aannemer om de bouwkuip te herstellen, hetgeen de aannemer heeft gedaan; alle ankerstangen zijn vervangen. Toen deze  herstelwerkzaamheden waren afgerond, zou de vertragingsschade niet meer dan twee weken belopen. Dat die uiteindelijk toch 11 weken bedroeg, had te maken met de Stichting die twijfels hield over de veiligheid van de bouwput . Gemeente heeft niet direct een nieuwe herberekening gemaakt, aangezien zij van mening was dat de bouwkuip op basis van eerdere berekeningen wel veilig was. Desondanks weigerde de gemeente terzake een garantie af te geven. 

Maar uit het onderzoek door een derde (second opinion) bleek uiteindelijk dat er onvoldoende rekening was gehouden met heiwerk direct langs de damwand. 

 

vaststellingsovereenkomst

De arbiters waren van oordeel dat de gemeente tekort is geschoten in haar verplichtingen jegens de Stichting en dat de Stichting terecht een second opinion heeft gevraagd. De vertraging van 11 weken kwam, zo oordeelden de arbiters, voor rekening van de gemeente. En nu de gemeente het in een vaststellingsovereenkomst opgevoerde schadebedrag onweersproken had gelaten, was de gemeente gehouden over alle 11 weken het opgevoerde schadebedrag aan de Stichting te voldoen. 


Andere projectevaluaties

  • Jongens, wat gebeurt hier? Evaluatie in opdracht van IBA.
  • Toch gelukt; over het doortrekken van de VU-tram i.o.v. Dienst Infrastructuur Verkeer & Vervoer (DIVV). Niet alleen van je fouten, maar ook van je succesverhalen kun je leren.
  • "Wat kost zo'n gebouw?" over een bazige opdrachtgever, een jonge projectmanager en een eigenwijze Rijksdienst. Hoezo spelen ego's geen rol in gemeentelijke projecten? De verhuizing van het Stadsarchief van de Amsteldijk naar De Bazel op de Vijzelstraat en de verbouwing van De Bazel had heel wat voeten in de aarde. i.o.v. ProjectManagementbureau Amsterdam (niet gepubliceerd).
  • En toch is het goed geweest; een evaluatie van een strategisch proces bij een grote ontwikkelingshulp-organisatie.
  • Meesters op de vierkante meter; de aanleg van busstation Bijlmer ArenA

  • Lijntekeningen; de IJ-tram in 11 persoonlijke portretten

PROFESSIONELE GROEI

Voor het evalueren van projecten hebben wij een verhalende methodiek ontwikkeld, waarbij we op zoek gaan naar de oorzaak-gevolg verbanden. Het is steeds wonderlijk om te zien - ook voor betrokkenen zelf - hoe processen zich precies hebben afgespeeld en wat daarvan de gevolgen waren voor kwaliteit, tijd en budget. Eerst worden de individuele verhalen van opdrachtgever, projectmanager, directievoerder, toezichthouder, aannemer, onderaannemer, kabelbedrijven in het projectverhaal geschreven. Dan komen de sleutelmomenten vanzelf aan de orde.

 

kwaliteitsmanagement

Vervolgens worden in een workshop alle dilemma's en verbeterpunten besproken. Deze verhalende evaluaties zijn een instrument voor kennisdeling omdat anderen (junior projectleiders) een project van binnenuit kunnen volgen. Het is een instrument voor professionele groei, omdat de betrokken professionals tot blijvende inzichten komen. En het is een instrument voor het kwaliteitsmanagement van projectorganisaties. Tien van zulke evaluaties en je hebt de agenda voor de professionele ontwikkeling van je mensen heel scherp voor ogen.