Storytelling in 12 stappen, Mieke Bouma

Het boekje ‘Storytelling in 12 stappen’ van Mieke Bouma zegt op de achterflap gebaseerd te zijn op een tweetal andere boeken: ‘Monomyth’ van Joseph Campbell uit 1948 en ‘The Writer’s Journey’ van Christopher Vogler. En dat klopt als een bus.

Het combineren van deze twee boeken is handig. Volgler geeft een praktische vertaling van Campbell's boek, vooral bedoeld voor scenarioschrijvers in de filmindustrie. Beide boeken - en dus ook het boek van Bouma - leggen de verhaalstructuur bloot. Ook in de opbouw volgt de auteur de twaalf stappen van de reis van de held uit het hoofdstuk van het boek Monomyth, 'The Hero's Journey'. Het is een theoretisch boekje, maar voor wie niet bekend is met de theorie van Campbell en wel literaire ambities koestert, is het boek een must. Want inderdaad: het is eerder voor schrijvers met literaire ambities en scenarioschrijvers dan voor business storytellers in een corporate setting. Prettig geschreven, dus vlot te lezen. Bouma voegt ook wat opdrachten en oefeningen toe, dus je kunt je talent meteen testen.

The hero with a thousand faces

Bouma baseert zich dus op Joseph Campbell en Christopher Vogler. Met behulp van boeken als 'Totem en Taboe' en 'Traumendeuting' van Freud en de theorie van de archetypen en ons collectief onderbewuste van Carl Gustav Jung, filterde de Amerikaan Joseph Campbell in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw in zijn boek Monomyth, the hero with a thousand faces, een patroon uit mythes en epische verhalen van over de hele wereld. Bouma volgt die stappen in haar boek één op één. Dat patroon ziet er ongeveer zo uit:

de hoofdpersoon wordt geroepen,
houdt zich doof,
totdat er iets groots gebeurt,
dat de gemeenschap raakt, zijn of haar gezin of hem of haar persoonlijk; het is in elk geval altijd iets groters dan een dagelijkse beslommering;
gaat op pad,
vaak gesteund door een oudere mentor (vader, moeder, leraar, goeroe) die al eens eerder met dat bijltje heeft gehakt,
betreedt een hem onbekend universum,
ontmoet daarin medestanders en tegenstanders (actoren en factoren),
krijgt tegenslag en dreigt in zijn missie te falen,
komt in een crisis,
weet die te overwinnen,
wordt dan geconfronteerd met zijn grootste vijand (climax),
verslaat die
waarna de held (want dat is hij dan) het object van zijn missie (het elixer, de graal, schat of zijn geliefde) in bezit kan nemen
en als een echte held terugkeert naar huis.

Workshop storytelling — De reis van de held volgens Joseph Campbell. Een universeel ontwikkelingsschema.

het centrale thema bij storytelling is verandering

Wat leren we hieruit? Het centrale thema in elk verhaal is ontwikkeling, verandering, transformatie. De weg is de metafoor waarlangs de ontwikkeling, verandering en transformatie plaatsvindt. Ontwikkeling is de centrale thematiek in het verhaal. In elk verhaal. Odysseus is bij thuiskomst niet meer dezelfde Odysseus als de Odysseus die ooit vertrok. En nadat ze de weg naar het huisje van haar oma heeft afgelegd en door de jager uit de buik van de wolf is gehaald, is Roodkapje een ander kind geworden. De transformatie zie je ook mooi terug in de coming-of-age films als The Lord of The Rings (Frodo) en bij Harry Potter. De doop, de bekering zijn ook allemaal manifestaties van transformatie. En zo kun je eindeloos doorgaan. Noem een film, kijk naar de hoofdpersoon en ontdek de verschillen tussen het begin en het eind. Het thema transformatie komt ook tot uitdrukking in personages als De Hulk, Spiderman, Batman, Dr. Jekyll and mr Hyde. Kortom: de weg en de transformatie zijn universele elementen. Daarom is er in wezen ook niet sprake van een tweedimensionale cirkel die weer uitkomt op de plek waar het ooit allemaal begon zoals hierboven, maar van een driedimensionale spiraal. De epiloog sluit weer aan op de proloog, maar dan op een hoger niveau, waarna de cyclus opnieuw begint. Dat is ontwikkeling. Het is een universeel patroon. En wat dan als de hoofdpersoon een bedrijf is? Of een afdeling? Of een team? Of een individuele leider of werknemer? Welke transformatie maakt die dan door? Welke reis legt die dan af? Wie zijn dan je helpers? Wie of wat zijn je tegenstrevers? Waar ligt de uitdaging? Wat valt er te winnen? Maar goed, daar lees je bij Bouma niets over. En dat hoeft uiteraard ook niet, omdat ze zich vooral focust op de literaire doelgroep.

The hero's journey

Monomyth zelf is een lastig boek om te lezen. Het is niet echt toegankelijk geschreven. Vandaar dat Christopher Vogler, story-consultant voor Hollywood films, in 2010 de ‘Hero’s Journey’ uit het boek van Campbell 'vertaalde' naar de filmindustrie. En inderdaad: daar past het patroon één-op-één op. Vogler zegt dat schrijvers van avonturenfilms dezelfde ervaring doormaken als de ervaringen die de held doormaakt. Vandaar de titel van zijn boek. Hij onderscheidt 12 stadia. Vandaar de titel van Mieke Bouma. Bouma heeft feitelijk Voglers boek 'vertaald' voor de Nederlandse markt. Kijk eens hoe knap Vogler zijn boek presenteert:

Bob Duynstee is als schrijver van jubileumboeken een ervaren storyteller. Bob heeft in de jaren 2007 - 2014 een uitgebreide literatuurstudie gedaan naar het fenomeen storytelling. Hij volgde zelf masterclasses bij o.a. Manfred van Doorn en Robert McKnee, werkt op dit moment aan een praktijkboek over storytelling en geeft Workshops Storytelling.