16 Tips uit de wereld van storytelling om je presentatie en speech te verbeteren

Deel 2 van de blog 'Tips voor je presentatie uit de wereld van storytelling'. Ik geef je zestien tips voor je speech, toespraak, lezing of presentatie uit de wereld van storytelling. Met dank aan de familie Obama.

Tips voor je presentatie of speech; deel 1

Onderstaande tips komen uit mijn eigen ervaring als praatjesmaker, moderator, speechwriter, dagvoorzitter en coach.

tips voor een succesvolle leiderschapsspeech, lezing, presentatie of toespraak

Bepaal vooraf welk beeld/welke emotie je bij je gehoor wilt achterlaten. Wat wil jij dat ze zich na drie weken nog van je toespraak herinneren? Welk gevoel moet er dan zijn blijven hangen? Maak bijvoorbeeld je medewerkers met een nieuwjaarsspeech trots op wat ze hebben bereikt het afgelopen jaar, maar geef ze ook de energie om die lijn in het nieuwe jaar door te trekken.
Maar: maak van terugkijken en vooruitblikken geen nevengeschikte opsomming. Kijk waar het wezenlijk om gaat en zoek daar een voorbeeld of anekdote uit het echte leven bij. Wat is het centrale thema? Wat is het kernwoord? Kun je daar een beeld bij verzinnen? Kun je een voorwerp bedenken dat bij dit kernwoord past? Neem dat dan mee en vertel waarom dat voorwerp symbool staat voor wat je wilt vertellen. Pas daar wel mee op. Maak het niet te simpel, zoals de stekkerdoos van Jolande Sap! Plat visualiseren wat iedereen zich al kan voorstellen werkt averechts en die stekkerdoos betekende het einde van haar politieke loopbaan.

Spreken in het openbaar en presentaties met storytelling — Bij presentaties of spreken in het openbaar laat je ZIEN wat je bedoelt! Hier Peter van Uhm, opperbevelhebber van de Nederlandse strijdkrachten.

Een real life story werkt altijd goed om mee te beginnen. Tenminste als die illustreert wat je wilt zeggen en als iedereen zich in de situatie (werk, tankstation, winkel, supermarkt etc.) kan herkennen.
Schilder zo'n verhaal met liefde voor details: gezichten, kleding, woordgebruik, houding, settings, weersomstandigheden. Probeer het allemaal letterlijk voor je te zien. Denk aan zintuigen: hoe rook het? Wat zag je? Wat hoorde je? Wat voelde je? Michelle Obama vertelde in haar speech over haar vader die met MS kampte. 'Ik zie hem nog staan, boven aan de trap... ik stond daar naast m'n broer...'

Maak het verhaal 'klein', persoonlijk en geloofwaardig door details.

Een speech duurt niet langer dan 5 – 15 minuten. Uitzonderingen daargelaten. Dolf Jansen praat op mitrailleursnelheid 236 woorden per minuut en de koning in zijn kersttoespraak op musket-snelheid van 130 woorden per minuut. Maar dat is wel het aantal woorden per minuut dat een zaal aankan. Schrijf en oefen je speech op zo'n 100 woorden per minuut, dan heb je ook tijd om stiltes te laten vallen. Een stilte na een punt (pointe, emotie, inzicht) dat je hebt gemaakt, geeft je boodschap impact en je toehoorders de gelegenheid om wat je vertelt ook te verwerken. Luister bijvoorbeeld eens naar Winston Churchill hoe hij zijn land en zijn soldaten moed in praat in het meest duistere uur van de oorlog na de nederlaag in Duinkerken: We shall fight on the beaches. Kernwoord: onverzettelijkheid.

Leer van de stiltes die Churchill in zijn bekendste toespraak laat vallen.

Let op de stiltes die deze 'büttenredner' steeds laat vallen.

Kleine concrete woorden zijn altijd beter dan grote abstracte woorden waar niemand zich iets bij kan voorstellen. Dat pleit voor beeldend taalgebruik. Gebruik ook niet teveel dure woorden als je ook betaalbare woorden kunt gebruiken.
Elke toespraak kent dezelfde opbouw: begin, midden en eind. Die staan voor: Waarom zou ik hier überhaupt naar luisteren? Ok, en waaróm is dat dan zo? En: Wat wil je nou van mij? Zo'n begin, midden en eind bestaan ook weer uit een begin, midden en eind. Verbind begin, midden en eind steeds met elkaar via 'bruggetjes'.
Is je gehoor nog vers of zijn er al wat sprekers langs gekomen? Met de opening zet je de trein op de rails. Als je dat op een verrassende manier (metafoor, anekdote, historische parallel of zelfs een grap met een serieuze boodschap) kunt doen, des te beter.
Het grote verschil tussen een gesproken en geschreven tekst is de informatiedichtheid. Daar is in een gesproken tekst veel minder ruimte voor. Dat betekent: geen enerzijds/anderzijds redeneringen, maar met de deur in huis, grote halen snel thuis en van dik hout. Hou het dus simpel.
Een clou of conclusie als een open deur is helemaal niet erg. Mensen horen graag wat ze zelf ook vinden.
Benoem wat je niet wilt, maar vertel vooral wat je wel wilt. Hou het positief en geef perspectief.
Schrijf je verhaal één keer helemaal uit. Kijk of de rode draad duidelijk is: hoe kom je van je opening via het midden naar je conclusie? Dat noem ik de ijsschotsen waarover je naar je conclusie springt.
Vat die 'ijsschotsen' samen in kernwoorden. Eigenlijk zou je dan je verhaal moeten kunnen vertellen alleen op basis van die kernwoorden. Het is helemaal niet erg als je dan wat details van je verhaal vergeet, zolang je maar de rode draad vasthoudt en de opening paraat hebt.
Laat je mimiek en lichaamstaal op een natuurlijke manier corresponderen met passages van je verhaal. Tonen van emoties is geen teken van zwakte, maar van inlevingsvermogen en - waar nodig - empathie. Neem een voorbeeld aan Obama:

Tonen van emoties is geen teken van zwakte, maar van inlevingsvermogen.

We hadden het weliswaar over ijsschotsen, maar probeer niet te gaan ijsberen op het podium.
En tot slot: probeer je hetgeen je vertelt ook daadwerkelijk vóór te stellen. Tastbaar. Als je zelf niet gelooft in wat je staat te vertellen, of als je er zelf geen beeld bij krijgt, krijgt je gehoor dat zeker niet.

Bob Duynstee studeerde rechten en is een ervaren communicatieadviseur met een journalistieke achtergrond. Bob heeft in de jaren 2007 - 2014 een uitgebreide literatuurstudie gedaan naar het fenomeen storytelling en past de principes veelvuldig toe in zijn praktijk. Daarnaast is hij nu en dan moderator, dagvoorzitter, coacht hij bij Effectief Communiceren in een Zakelijke Omgeving en is ghostwriter en speechwriter.