Professionals leren het meest van hun eigen handelen. Met een evaluatie maak je dat eigen handelen expliciet. Er zijn twee smaken: professionals laten vertellen over het eigen handelen. In deze meer subjectieve benadering staat het vakmanschap van de professional centraal. Staat het concept van de lerende organisatie centraal, dan reflecteer je in een meer objectieve benadering op het handelen. In deze blog staat de eerste vorm centraal.
In deze variant vraag je betrokkenen naar hun beleving, ervaring en zingeving naar aanleiding van een concreet project of programma. Deze benadering uit de narratieve psychologie werkt volgens de methode van Appreciative Inquiry -begripvol en bemoedigend bevragen- en leent zich goed voor gevoelige zaken. Het gaat niet om een reconstructie, maar om de beleving van de verteller.
Hoe ziet dat er in de praktijk uit?
Je laat professionals vertellen over hun ervaring en beleving. Dat doe je in één-op-één interviews. Daarbij gaat het om het verhaal van de verteller en niet om wat er werkelijk gebeurde. Je reist als het ware mee met de verteller en doet daar verslag van. Namen noem je niet omdat mensen dan minder vrijuit praten. In plaats daarvan noem je de functie/rol van de verteller. Vaktaal laat je juist staan. Dat hoort bij de wereld van de verteller.
Rol van evaluator
Door over de thematiek te laten vertellen, is het leerproces eigenlijk al begonnen. Vertellen is namelijk ook een kwestie van reflecteren. Verhalen worden daarom ook wel 'realtime zingevertjes' genoemd. De rol van de interviewer is terughoudend. Hij vraagt misschien om een toelichting op een onderdeel: 'Hoe bedoel je dat precies?' of een inkleuring: 'Hoe ervaar je zo'n moment?' Het grote voordeel is dat ervaringsverhalen en belevingsverhalen over de hele werkelijkheid en over de echte werkelijkheid gaan. Dat betekent dat de lessen of interventies die je later eventueel gaat trekken c.q. plaatsen, gebaseerd zijn op de héle en op de echte werkelijkheid.
Voorbeelden van miniatuur-verhalen
Uit het langere verhaal van een betrokkene haal je 'afgeronde' miniatuur-verhalen op relevante oorzaak-gevolg-verbanden. Dan gaat het om verhaal-elementen die betrekking hebben op het thema. Hieronder drie voorbeelden van verhaal-elementen uit een van onze evaluaties van een strategieproces voor een internationale hulporganisatie. Thema is dan 'de voorbereiding van strategievorming':Â Â Â
Hoofd Programma’s vertelt: "Er werd van tevoren geen draaiboek gemaakt. Achteraf miste ik dat wel. Wat we zouden gaan doen is op een personeelsbijeenkomst wel verteld, maar we hadden het expliciet ook nog eens op papier moeten zetten wat een strategie wel en niet is, wat de bedoeling is, wie waarvoor verantwoordelijk is, wat er van afhangt. En dat hadden we dan van tevoren met elkaar moeten doorspreken. Maar ik vond dat de taak van de directeur."Â
Een financieel medewerker vertelt:Â "Het belang van een participatief strategieproces werd niet gezien. Recruitment had het niet nodig, Communicatie en Marketing vonden het prima en deden ook goed mee en [Naam] wilde liever gewoon zelf bepalen welke richting het op moest."
Hoofd Recruitment vertelt:Â "Wat ik in het hele strategieproces heb gemist is aandacht voor het vertrekpunt: waar staan we als [Organisatie NL] ten opzichte van de corporate strategie van [Organisatie Internationaal]. Dat was wat mij betreft de bandbreedte van een nieuwe strategie geweest: een eigen geluid en een eigen identiteit binnen een internationale organisatie en strategie. Het vertrekpunt had moeten zijn: hoe vertaal je de FfC in een Nederlandse strategie."Â Â
Wat doe je met micro-stories?
Nadat je de verhalen verzameld hebt, cluster je de miniatuur-verhalen volgens een vooropgezet schema dat uiteraard samenhangt met de insteek van de evaluatie. In de wereld van de bouw bijvoorbeeld gaat het vaak om thema's als 'Tijd', 'Kwaliteit', 'Samenwerking', 'Vakmanschap' en 'Meerwerk'. Je laat deelnemers aan de workshop zelf de rode draden uit de thema's trekken en laat ze op die thema's verder doorborduren: welke inzichten ontstaan er? Je laat deelnemers ook reflecteren op woorden die vaak terugkomen: wat zeggen die woorden over de (sub)cultuur? Zijn dat woorden die de uitvoering helpen of juist afremmen?  Â
Resultaat
Het resultaat is een thematische lijst met concrete aanbevelingen inclusief context en onderbouwing. Door een aantal projecten of programma's op deze manier te evalueren op meta-niveau, ontwikkelt de organisatie een waarheidsgetrouw beeld bij de ontwikkelingsvraagstukken van de organisatie en bij de behoefte en blinde vlekken in de kennis of expertise van professionals.
 Waarom laat je een project of programma evalueren?
Professionals laten reflecteren op het eigen handelen
Proces- en kwaliteitsverbetering door evaluaties op meta-niveau te evalueren;
Verantwoording richting Gemeenteraad, Provinciale Staten of Tweede Kamer;
Case studies en show cases voor acquisitie;
Voorbereiding op een (mogelijke) rechtszaak;.
Comentaris